آیین‌نامه تشکیل مرکز مشاوره دانشجویی
در دانشگاه‌ها و موسسه های آموزش عالی دولتی و غیر دولتی
مقدمه
آیین نامه تشکیل مرکز مشاوره نخستین بار طی بخشنامه شماره 208330/13042/421 مورخ 8/10/1367 توسط مقام عالی وزارت به دانشگاه‌ها و مؤسسه‌های آموزش عالی ابلاغ گردید. این آیین نامه سپس در سال 1373 مورد بازنگری قرار گرفت و تحت عنوان آیین‌نامه شماره 15 طی نامه شماره 15353/11 مورخ 30/6/1373 دفتر وزارتی به دانشگاه‌ها و مؤسسه‌های آموزش عالی ارسال گردید.
با توجه به گسترش مراکز آموزش عالی دولتی و غیردولتی، آیین‌نامه تشکیل مرکز مشاوره دانشجویی در دانشگاه‌ها و مؤسسه‌های آموزش عالی به گونه‌ای مور بازنگری قرار گرفته است که مراکز آموزش عالی غیردولتی را نیز دربرگیرد. براساس بند 2 قسمت 5 ماده 5 آیین‌نامه مدیریت جامع دانشگاه‌ها و مؤسسه‌های آموزش عالی، پژوهشی و فناوری مصوب 10/12/1389 شورای عالی انقلاب فرهنگی ابلاغی از سوی مقام عالی وزارت در تاریخ 31/2/1390 به شماره 38163/15/90، مرکز مشاوره دانشجویی به عنوان متولی بهداشت روان دانشگاه‌ها و مؤسسه‌های آموزش عالی دولتی و غیردولتی در چارچوب این آیین‌نامه تشکیل می‌گردد.
بخش اول – تعاریف
ماده 1 – واژه‌های کلیدی استفاده شده در این آیین‌نامه به شرح زیر می‌باشد:
1-1- مؤسسه: منظور از مؤسسه در این آیین نامه کلیه دانشگاه‌ها و مؤسسه‌های آموزش عالی دولتی و غیردولتی دارای مجوز از شورای گسترش آموزش عالی می‌باشد.
1-2- مرکز مشاوره دانشجویی: در این آیین‌نامه به محلی که به منظور حفظ، تأمین و ارتقای سلامت روان و ارائه مداخلات پیشگیرانه، مشاوره‌ای و روان‌شناختی در فضای مؤسسه تشکیل می‌گردد مرکز مشاوره دانشجویی گفته می‌شود.
بخش دوم – اهداف
ماده 2- اهداف مرکز مشاوره دانشجویی بطور کلی تلاش در راستای ارتقای سطح سلامت روانی، اخلاقی، معنوی و تربیتی دانشگاهیان و پیشگیری از آسیب‌های روانی- اجتماعی می‌باشد. در این راستا اهداف اختصاصی عبارتند از:
2-1- ارتقاء سطح دانش و بینش روان‌شناختی دانشگاهیان در زمینه مسائل، مشکلات و نیازهای جامعه دانشگاهی
2-2- راهنمایی دانشجویان در جهت شناخت صحیح توانائی‌ها و مشکلات خود
2-3- راهنمایی دانشجویان در تصمیم‌گیری آگاهانه، عاقلانه و حسن انتخاب
2-4- راهنمایی دانشجویان در حل مشکلات رفتاری، عاطفی، شناختی، تحصیلی، خانوادگی و مسائل مربوط به ازدواج
2-5- افزایش سازگاری مؤثر دانشجویان با محیط تحصیل و زندگی، توسعه روابط اجتماعی و پیشرفت تحصیلی
2-6- پیشگیری از بروز و شیوع مسائل و مشکلات عاطفی- رفتاری و توسعه بهداشت روانی به فضای عمومی دانشگاه و جامعه دانشگاهی.
2-7- ایجاد زمینه‌های لازم برای ارتقاء روابط میان فردی سالم در دانشگاه از طریق توجه به عوامل تعیین‌کننده روابط متقابل بین استاد، دانشجو و کارمند.
بخش سوم – وظایف
ماده 3- وظایف مراکز مشاوره دانشجویی موسسه به شرح زیر است :
3-1- بررسی و شناخت استعدادها و علایق دانشجویان و برنامه‌ریزی و تلاش در جهت شکوفایی استعدادها، هدایت تحصیلی و حرفه‌ای دانشجویان
3-2- اجرای پژوهش‌های کاربردی و بنیادی درباره مسائل و مشکلات دانشجویان برای شناخت عوامل آسیب‌زا و جمع‌بندی و ارائه راهکار به مسئولان مؤسسه
3-3- انجام ارزیابی‌های دوره‌ای سلامت روان دانشجویان به ویژه دانشجویان ورودی جدید و شناسایی و ارائه خدمات به دانشجویان نیازمند و استفاده از داده‌های به دست آمده برای برنامه‌ریزی‌های بهداشت روانی فردی و گروهی دانشجویان
3-4- ارائه خدمات روان‌شناختی، مددکاری، روانپزشکی و مشاوره فردی، گروهی، تحصیلی، ارتباطی، پیش از ازدواج، زناشویی، خانوادگی و شغلی
3-5- برگزاری جلسات با دانشجویان و پاسخگویی به پرسش‌های آنان در مورد مسائل روانی- اجتماعی به کمک کارشناسان و افراد متخصص و صاحبنظر در مسائل روان‌شناسی، مشاوره، روانپزشکی و مددکاری اجتماعی
3-6- برگزاری کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی برای دانشجویان و دانشگاهیان با هدف ارتقاء بهداشت روانی و پیشگیری از آسیب‌های روانی اجتماعی
3-7- انتشار کتابچه‌ها، بروشورها و پیام‌های بهداشت روانی با هدف ارتقاء بهداشت روانی دانشجویان و دانشگاهیان و پیشگیری از آسیب‌های روانی اجتماعی
3-8- استفاده از فناوری‌های نوین ارتباطی برای ارائه خدمات روان‌شناختی و مشاوره‌ای و آموزش‌های بهداشت روانی
3-9- جلب مشارکت و استفاده از ظرفیت دانشجویان داوطلب در زمینه فعالیت‌های بهداشت روانی
3-10- جلب مشارکت و استفاده از ظرفیت استادان، کارمندان و خانواده دانشجویان به منظور ارتقای سلامت روانی و پیشگیری از آسیب ها و مشکلات روانی، اجتماعی و تحصیلی دانشجویان
3-11- برقراری ارتباط مؤثر با سایر واحدهای موسسه به منظور کمک به حل مشکلات دانشجویان
3-12- شناسایی منابع حمایتی - درمانی موجود در جامعه و ارجاع دانشجویان به آنها حسب مورد
3-13- همکاری‌های بین‌بخشی با سایرسازمان‌ها و نهادهای اجتماعی- فرهنگی- پیشگیری خارج از مؤسسه با هدف اجرای برنامه‌های بهداشت‌روانی
3-14- ارائه گزارش فعالیت‌های انجام‌شده به مسئولان موسسه و دفتر مشاوره و سلامت سازمان امور دانشجویان در فواصل زمانی معین
بخش چهارم – سازمان و تشکیلات
ماده 4- مطابق با آیین‌نامه جامع مدیریت دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی، پژوهشی و فنآوری، مرکز مشاوره دانشجویی هر موسسه زیرنظر مستقیم معاون دانشجویی موسسه تشکیل می‌گردد.
تبصره: در صورت نیاز و ضرورت، شعبه مرکز مشاوره دانشجویی موسسه در دانشکده‌ها یا خوابگاهها تشکیل می‌گردد که وظیفه سیاست گذاری، برنامه‌ریزی و نظارت و ارزشیابی عملکرد این شعبه‌ها به عهده مرکز مشاوره دانشجویی موسسه می‌باشد.
ماده 5- مسئول مرکز مشاوره دانشجویی هر موسسه از میان افراد واجد شرایط به پیشنهاد معاون دانشجویی و با حکم رئیس موسسه به مدت دو سال - که قابل تمدید نیز می باشد- منصوب می‌شود.
تبصره : مسئول مرکز مشاوره باید حداقل دارای مدرک کارشناسی ارشد در یکی از گرایش‌های روان شناسی یا مشاوره باشد.
ماده 6- به منظور تصویب برنامه‌ها و نظارت بر حسن اجرا و ارزیابی فعالیت‌های مرکز مشاوره دانشجویی در هر موسسه شورایی به نام « شورای سیاست گذاری مشاوره و بهداشت روان دانشگاهیان» با ترکیب زیر تشکیل و جلسات آن هر 3 ماه یکبار برگزار می گردد:
6-1- رییس مؤسسه ( رییس شورا )
6-2- معاون دانشجویی ( نایب رییس شورا )
6-3- معاون اداری مالی
6-4- رییس مرکز مشاوره دانشجویی ( دبیر شورا)
6-5- مسئول دفتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری
6-6- مدیر امور فرهنگی
6-7- مدیر خدمات آموزشی
6-8- دو نفر متخصص در روان شناسی و مشاوره و – ترجیحاً عضو هیأت علمی- به پیشنهاد رییس مرکز، تایید معاون دانشجویی و با حکم رییس موسسه
تبصره 1- جلسات شورا با حضور دوسوم اعضا رسمیت می یابد و تصمیم گیری در خصوص موارد مطروحه با نظر موافق اکثریت (نصف بعلاوه یک) انجام می شود که از طریق معاون دانشجویی موسسه ابلاغ می‌گردد.
تبصره 2- در صورتی‌که عضو (یا اعضای) حقوقی شورای سیاست گذاری در ساختار سازمانی مؤسسه پیش بینی نشده باشد، به همان تعداد به اعضای متخصص روان شناسی و مشاوره اضافه و به پیشنهاد دبیر و تایید رییس شورا جایگزین عضو(یا اعضای) حقوقی می‌شود. در هر حال تعداد اعضای شورا 9 نفر هستند.
ماده 7- مشاوران و درمانگران مراکز مشاوره موسسه‌ها الزاماً باید از بین متخصصین مجرب در رشته‌های روان‌شناسی، مشاوره، روان پزشکی و مددکاری اجتماعی انتخاب شوند.
تبصره : به منظور ارائه خدمات بهداشت روان با رویکرد دینی لازم است که مرکز مشاوره موسسه اقدام به بکارگیری حداقل یک نفر دارای مدرک اتمام دوره سطح 3 حوزه علمیه یا کارشناسی ارشد الهیات و معارف اسلامی بنماید که دارای مدرک دوره تربیت مشاور (مورد تایید دفتر مشاوره و سلامت وزارت) و نیز حداقل دو سال سابقه مشاوره باشد.
ماده 8- تعداد مشاوران و سایر متخصصان مراکز مشاوره را تعداد دانشجویان هر دانشگاه و حجم مشکلات تعیین می‌کند که از طریق دستورالعمل‌های مربوطه تصریح می‌گردد. اما در هرحال هر مرکز باید حداقل یک رئیس، یک روان شناس یا مشاور ، یک روان‌پزشک، یک مددکار و یک نفر متصدی امور دفتری، به صورت استخدامی یا حق الزحمه‌ای داشته باشد.
تبصره 1– مراکز مشاوره موسسه‌های غیردولتی- غیرانتفاعی باید حداقل یک مسئول، یک روان شناس یا مشاور و یک نفر متصدی امور دفتری داشته باشند.
تبصره 2– لازم است مرکز مشاوره جهت ارایه مطلوب خدمات مشاوره و روان‌درمانی از تعداد کافی متخصص زن و مرد استفاده نماید.
بخش پنجم – بودجه
ماده 9- بودجه مراکز مشاوره دانشجویی از محل بودجه سالانه موسسه که به صورت مستقل پیش‌بینی می‌شود، تأمین می‌گردد.
ماده 10- این آیین‌نامه در 5 بخش، 10 ماده و 7 تبصره در تاریخ 15/1/1391 به تصویب معاون وزیر و رییس سازمان امور دانشجویان رسید و برای طرح و تصویب در هیأت امنا دانشگاه‌ها و موسسه‌های آموزش عالی دولتی و غیردولتی ابلاغ و جایگزین آیین‌نامه‌های قبلی و اصلاحات مربوط می‌گردد.